Azı kararsızlık, fazlası kibir! Sağlıklı bir özgüven geliştirmek mümkün mü?

Sağlıklı özgüvenin birtakım temel bileşenleri var!

Özgüvenin, bireyin kendisi hakkında sahip olduğu genel kıymetlendirme olduğunu tabir eden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Özgüven, kendi kıymetini bilme, yeteneklerine inanma ve hayatın getirdiği zorluklarla başa çıkabilme kapasitesidir” dedi. Sağlıklı özgüvenin temel bileşenlerini açıklayan Demir, “Gerçekçi öz-değerlendirme, yani ne çok yüceltmek ne de küçümsemek. Kendi kıymetini kabul etmek, muvaffakiyetten bağımsız olarak kendini sevmek. Yanılgı yapmaya açık olmak, yanılgılardan ders çıkarmak, pes etmemek. Bağımsızlık ve toplumsal ahenk, kendi kararlarını alırken diğerleriyle sağlıklı münasebetler kurabilmek” formunda konuştu.

Özgüvenin azı da fazlası da hayat kalitemizi etkileyebilir

Özgüvenin genetik yatkınlıkla bağlı olabileceğini, lakin büyük oranda çevresel faktörler ve hayat tecrübeleriyle şekillendiğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Çocuklukta bakım verenlerin tavrı, muvaffakiyetin ve başarısızlığın nasıl karşılandığı, toplumsal etkileşimler özgüvenin temelini atar” dedi. Düşük özgüven ve çok özgüven kavramlarına değinen Demir, şunları söyledi: “Düşük özgüven,sosyal tasa, depresyon ve çekingenlik, karar verme zorlukları ve kendini daima sorgulama, muvaffakiyet korkusu, erteleme ve risk almaktan kaçınma, oburlarının onayına çok bağımlı olma üzere durumlara neden olabilir. Çok özgüven ise bazen narsistik eğilimler olarak yorumlanabilecek davranışlarla kendini gösterebilir. Kendi yanlışlarını fark etmeme, eleştiriyi kabul etmeme, empati eksikliği üzere durumlar kibirli yahut gerçeklikten kopuk bir izlenim yaratabilir. Özgüvenin azı da fazlası da hayat kalitemizi etkileyebilir. Düşük özgüven bizi daima sorgulamaya iterken, çok özgüven bazen gerçekleri görmemizi engelleyebilir.”

Hataları tecrübe olarak kıymetlendirmek kıymetli

Sağlıklı bir özgüven istikrarının kurulabilmesi için tekliflerde bulunan Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Kendi güçlü ve zayıf taraflarınızı objektif bir halde kıymetlendirmek değerlidir. Kendinizi olduğunuz üzere kabul etmek, eksiklerinizi görüp geliştirmeye açık olmak sağlıklı bir özgüvenin temelidir. ‘Her bahiste kusursuz olmalıyım’ yerine, ‘Ben elimden gelenin en uygununu yapıyorum ve gelişmeye açığım’ bakış açısını benimsemek, özgüveni istikrarda tutar” dedi. Kusur yapmanın kaçınılmaz ve aslında öğrenmenin en güçlü yollarından biri olduğunun da altını çizen Demir, “Hataları başarısızlık olarak görmek yerine, birer tecrübe olarak değerlendirirseniz hem daha bahadır hareket edebilir hem de kendinize olan inancınızı artırabilirsiniz. Örneğin, bir kusur yaptığınızda kendinize ‘Bundan ne öğrenebilirim?’ diye sormak, gelişiminizi destekleyen sağlıklı bir özgüven geliştirmenize yardımcı olur” açıklamasını yaptı.

Kendi bedelimizi dış faktörlerden bağımsız olarak kabul etmeliyiz

Başkalarının onayına bağımlı olmanın, özgüvenimizi dalgalı hale getirebildiğini kaydeden Demir, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Eğer kendimizi daima diğerlerinin beğenisine nazaran değerlendiriyorsak, tenkitle sarsılabilir yahut ilgi görmediğimizde özgüvensiz hissedebiliriz. Sağlıklı bir özgüven için kendi kıymetimizi dış faktörlerden bağımsız olarak kabul etmeyi öğrenmeliyiz. Kendi kararlarınıza güvenmek ve içinizdeki sesi duymak bu süreci takviyeler. Hayat daima değişiyor ve bazen planlarımız istediğimiz üzere gitmeyebilir. Sağlıklı bir özgüvene sahip bireyler, bu değişimlere ahenk sağlayabilen, alternatif tahliller üretebilen ve belirsizlikle baş edebilen şahıslardır. ‘Planım işlemedi, demek ki ben başarısızım’ yerine ‘bu beklediğim üzere olmadı lakin farklı yollar deneyebilirim’ diyebilmek, özgüvenin sağlıklı bir temele oturmasını sağlar.”

Büyük maksatlar yerine küçük ve ulaşılabilir gayeler koyun

Özgüvenin, doğuştan gelen sabit bir özellik değil, vakitle geliştirilebilen bir marifet olduğunu vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Bilişsel davranışçı terapi (BDT) yaklaşımlarına nazaran, bireyin kendisi hakkında oluşturduğu içsel inançlar ve öğrenilmiş tecrübeler, özgüven düzeyini belirler. Beyin nöroplastisite özelliği sayesinde, niyet ve davranış alışkanlıklarımızı değiştirerek özgüvenimizi güçlendirmek mümkündür” dedi. Davranışsal psikolojiye nazaran, bireyler küçük muvaffakiyetler elde ettikçe kendilerine olan inançları arttığına işaret eden Demir, “Albert Bandura’nın ‘öz yeterlilik’ kavramına nazaran, bir alanda başarılı tecrübeler yaşamak, bireyin o alanda kendine güvenmesini sağlar. Örneğin, büyük maksatlar yerine küçük ve ulaşılabilir maksatlar koyarak özgüven gelişimi desteklenebilir” teklifinde bulundu.

Olumlu iç konuşmalar yapın…

Bilişsel psikolojinin, bireyin kendi iç sesiyle kurduğu diyalogların duygusal durumunu etkilediğini gösterdiğini lisana getiren Demir, “‘Ben bunu yapamam’, ‘yeterince âlâ değilim’ üzere olumsuz iç konuşmalar vakitle düşük özgüvene yol açarken, ‘elimden gelenin en güzelini yapıyorum’, ‘bu bir öğrenme süreci’ üzere destekleyici ve olumlu iç konuşmalar bireyin kendine olan itimadını artırabilir” dedi. “Psikolojik araştırmalar, vücut lisanının yalnızca diğerlerine değil, kişinin kendisine olan algısını da etkilediğini ortaya koymuştur” diyen Demir, yapılan bir çalışmada, dik duruş ve geniş vücut hareketleri üzere ‘güç pozlarının’ gerilim düzeyini düşürdüğü ve bireyin kendini daha güçlü hissetmesine katkı sağladığının bulunduğunu söyledi.

“Özgüven bir kas üzeredir, ne kadar çalıştırırsanız, o kadar güçlenir!”

Öğrenilmiş çaresizlik kavramına nazaran, bireyin daima rahat olduğu bir alanda kalmasının, yeni ve bilinmez durumlara karşı dehşet geliştirmesine neden olabileceğini söz eden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Özgüveni artırmanın en tesirli yollarından biri, yeni tecrübelere açık olmak ve küçük adımlarla alışılmışın dışına çıkmaktır. Yeni hünerler öğrenmek, toplumsal ortamlara girmek yahut yeni sorumluluklar almak, bireyin kendine duyduğu inancı artırabilir” dedi. Toplumsal karşılaştırma teorisine nazaran, insanların kendilerini diğerleriyle kıyaslayarak özgüvenlerini şekillendirdiğini aktaran Demir, kelamlarını şöyle tamamladı: “Ancak daima olarak daha başarılı yahut daha yetenekli görülen bireylerle kıyas yapmak, özgüvenin azalmasına neden olabilir. Bunun yerine, kişinin kendi ilerlemesine odaklanması ve kendi gelişimini geçmişteki durumuyla kıyaslaması daha sağlıklı bir özgüven geliştirmesini sağlar. Özgüven bir kas üzeredir, ne kadar çalıştırırsanız, o kadar güçlenir!”