Su yerine 3 litre kola içti! Yaşadıkları dehşetli, günlerdir rekor kırıyor: ‘Tarlaya dönmüş’
Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Geçen günlerde toplumsal medya Brezilyalı bir tabibin paylaşımıyla adeta sallandı. 8,5 milyon kişi tarafından izlenen ve süratle paylaşılan görüntüde Brezilya’da misyon yapan Ürolog Dr. Thales Andrade yer alıyordu. Brezilya’da vazife yapan bir ürolog, sıradan bir muayene gününde, hayatının tahminen de en farklı hadiselerinden biriyle karşılaştı. Günde 3 litreye yakın kola içen genç bir adam, şiddetli böbrek ağrısıyla kliniğin kapısından içeri girdi. Lakin kimse, birazdan yaşanacakları varsayım edemezdi.
MESANESİNDEN 35 ADET TAŞ ÇIKTI
Ürolog Dr. Thales Andrade, hastasını dinledikten sonra çabucak tetkiklere başladı. Görüntüleme sonuçları karşısında ise tabir yerindeyse küçük lisanını yuttu. Genç adamın mesanesi, adeta bir taş tarlasına dönmüştü. Ameliyata alındığında Dr. Andrade, hastasının mesanesinden tam 35 iri taş çıkardı. Dr. Andrade bu sıra dışı hadiseyi toplumsal medya hesabından paylaştı ve görüntü kısa müddette 8,5 milyon kişi tarafından izlendi. Görüntüde sırf taşların imajı değil, gerisinde yatan neden de herkesi şoke etti: Kola bağımlılığı.
Andrade, bu hadiseyle birlikte şekerli ve gazlı içeceklerin çok tüketiminin böbreklere nasıl ziyan verdiğini bir sefer daha hatırlattı. Bilhassa fosforik asit içeren içeceklerin böbreklerde asidik bir ortam yaratarak kalsiyumun idrarda çökelmesine ve vakitle taşlara dönüşmesine neden olduğunu söyledi. Toplumsal medya paylaşımında hastasının mesanesinden çıkardığı 35 taşın bir kısmını gösteren Dr. Thales Andrade, “Böbrek sıhhati, günlük olarak içtiğimiz içeceklerin seçimiyle başlar” dedi. Hastası eski sıhhatine kavuşurken bu görüntüyü izleyen milyonlarca kişi içecek tercihlerini tekrar gözden geçirmeye karar verdiklerini anlatan yorumlarda bulundu. Pekala bu problem sırf Brezilya’nın sorunu mi? Ne yazık ki hayır. Türkiye’de de kola ve gibisi içeceklerin tüketimi epeyce yüksek. Biz de bu kapsamda mevzuyu Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Emre Salabaş ile konuştuk.
Üroloji Doç. Dr. Emre Salabaş böbrek taşı oluşumunda coğrafya, iklim, diyet üslubu ve genetik faktörlerin tesirli olduğunu söyleyerek açıklamalarına başladı. Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Salabaş, ” Böbrek taşı riskini artıran faktörler ortasında ailede böbrek taşı olması, sıcak iklimde yaşamak, taş oluşumunu artıran genetik ve sistemik hastalılara sahip olmak sayılabilir” dedi. Böbrek taşlarının kalıtsallık oranının yüzde 45 olduğunu ileten Doç.Dr. Salabaş, bilhassa tekrarlayan, her iki böbreği de içeren, ailesinde de böbrek taşı olan bireylerde genetik ve metabolik hastalık araştırmasının yapılabileceğinin bilgisini verdi. Taş riskini artıran sistemik hastalıklar içinde metabolik sendrom, hiperparatiroidizm, kemik erimesi olanlar, polikistik böbrek, mide-barsak hastalıkları olanlar ya da obezite ameliyatı geçirenler, çok D vitamini, spinal kort hasarı-nörojenik mesanesi olanların sayılabileceğini ileten Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Emre Salabaş, “Ayrıca böbrek-idrar kanallarının yapısında bir sorun varsa (böbrek çıkışı yolu darlığı gibi), prostat büyümesi üzere idrar geçiş suratını azaltan durumlar varsa yeniden taş oluşumu artabilir“ dedi.
Dr. Thales Andrade’nin video paylaşımını yorumlayan Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Emre Salabaş konuyu yapılan bir araştırmaya atıfta bulunarak şu cümleleri kullandı: “Gazlı içeceklerin böbrek taşı oluşumu üzerindeki tesiri araştıran bir çalışmada, günde bir bardak ve daha fazla gazlı içecek tüketen 1009 erkeği ele almışlar. Bu erkeklerin yarısı büsbütün gazlı içeceği bırakmış. Gazlı içecekleri bırakan kümede 3 yıllık yeni taş oluşumunda manalı bir düşüş görülmüş. Çalışmada bilhassa fosforik asit içeren gazlı içecek tüketen erkeklerde, bu içeceklerin kesilmesiyle taş oluşumun azaldığı tespit edilirken, sitrat içeren gazlı içeceklerin bu türlü bir tesiri olmadığı görülmüş. Buradan çıkacak sonuç, mümkünse gazlı içecekleri hiç tüketmeyelim lakin tüketeceksek de en azından sitrat içerenleri tüketelim olabilir.”
‘İDRARIN RENGİNE BAKARAK DURUMU ANLAYABİLİRSİNİZ’
Böbrek taşının engellenmesi için önerilen sıvı ölçüsünün günde 2.5-3 litre ortasında olduğunu ileten Doç. Dr. Salabaş, içtiğimiz suya oranla, hava çok sıcak değilse, ortalama 2-2.5 litre ortası idrar çıkarmamız gerektiğinin altını çizdi. Sıvı alım gereksiniminin kişinin kilosu, hava sıcaklığı, terleme ile kaybedilen suyla irtibatlı olduğunu belirtti. Kilosu fazla olan şahısların, çok terleyen, ağır fizikî olarak çalışan ve sıcak ortamlarda bulunan şahısların sıvı alımını artırması gerektiğini söyledi. Şayet idrar renginiz açık sarı-şeffaf arasıysa kâfi su alımı yaptığınızı anlayabilirsiniz lakin idrarınızın rengi koyu, çıkarken yakıyorsa bu belirtilerle az su içtiğinizi anlayabilirsiniz. Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Emre Salabaş, “Özellikle narenciye sularının sitrat ve bikarbonat içerikleri sayesinde böbrek taşından kollayıcı tesirleri görülmektedir. Portakal suyunun tesiri en fazlayken, ikinci olarak da limonata önerilirken, greyfurt öneriliyor. Gazlı ve şekerli içeceklerin tüketilmesi böbrek taşı oluşumunu artırabilir. Düşünüldüğünün tersine çay ve kahve tüketiminin taş oluşumunda rastgele bir tesiri gösterilmemiş” açıklamasında bulundu.
Peki bir defa böbrek taşı düşüren biri hayatı boyunca daima risk altında mıdır? Doç. Dr. Salabaş, böbrek taşını bir kere düşüren, kırdıran yada taş için ameliyat geçiren birinde, hayatı boyunca tekrar bir taş oluşma ihtimalinin yüzde elli olduğunu söyledi. Böbrek taşı düşürenlerde istikrarlı beslenmenin değerine değindi ve zerzevat, lif yüklü beslenme önerilirken, tuz ve protein (hayvansal gıda) alımının kısıtlanması gerektiğini söyledi. Günde 1 gram kadar kalsiyum içeren besinlerin tüketilmesi gerektiğini ileten Doç. Dr. Salabaş, günlük tuz (NaCL) alımının 4-5 gram, hayvansal protein alımının ise günlük 80-100 gramla sınırlanması gerektiğinin bilgisini verdi. Ülkemizdeki böbrek taşlarının birçoklarının kalsiyum oksalat taşlarından oluştuğunu ileten Doç. Dr. Salabaş, “Bu yüzden oksalat varlıklı yiyecek tüketimi ve çok C vitamini desteklerinden kaçınılması gerekir. Lakin katiyen kalsiyum alımında kısıtlama yapılmamalı. Böbrek taşı olan şahıslar kilosunu muhafazalı, günlük hareketi artırmalı, çok sıvı kaybını varsa azaltmalıdır” dedi.
’50’DEN FAZLA BÖBREK TAŞI ERİTTİĞİ SÖYLENEN ÖZÜT VAR’
Böbrek taşı oluşumu ve böbrek taşı düşürmek her manada dertli ve sancılı bir süreç olduğundan bu süreçle ilgili sayısız sıhhat tüyosu duymuş olabilirsiniz. Bunların içinde de en çok yer alan tüyo gilaburu meyvesi tüketmeye işaret eder. Böbrek taşı dökerken gilaburu meyvesi tüketmek faydalı olabilir mi? Doç. Dr. Salabaş şu ifadelerini kullandı:
“Böbrek taşını düşürdüğü ya da erittiği öne sürülen 50’den fazla bileşen mevcuttur. Bunların ortasında gilaburu, cranberry, yeşil çay, tribulus terrestris (çoban çökerten), pomegranate (nar), chanca piedra (Güney Amerika’ya mahsus bir bitki) üzere bitki özütlerini sayabiliriz. Bilinen bir ziyanları olmadığı için vakit zaman önerilse de, net yararlarının olup olmadığını söyleyebilmek için daha fazla çalışmaya gereksinim duyuluyor.”
KENDİLİĞİNDEN DE ERİYEBİLİR! TEDAVİ EDİLMEZSE SONU DİYALİZ
Böbrek taşlarının tedavi edilmemesi ve idrar kanallarını tıkaması durumunda çok şiddetli yan ağrısı, ateş, bulantı, idrarda yanma, kanama ve idrara sık gitme üzere şikâyetlere sebep olabileceğinin altını çizen Doç. Dr. Salabaş, “Tıkanıklığın devam edip idrar kanalarının açılmadığı durumlarda ise orta/uzun vadede böbrek yetmezliği ve hatta diyalize girme muhtaçlığı olabiliyor. Zamanlamanın kritik olması sebebiyle, bilhassa tıkanıklığa sebep olmuş böbrek taşlarına çabuk müdahale edilmesi, böbreğin işlevlerinin korunması için kıymet arz eder. Taş sonrası böbrek yetmezliği gelişmesi konusunda bilhassa kilolu, sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren, tek böbrekli, mesanesi çalışmayan (nörojen mesane) hastalar ekstra risk altındadırlar” diyerek akıllardaki soru işaretlerini giderdi.
Açıklamalarını böbrek taşını en kolay tedavi eden prosedürü açıklayarak sonlandıran Doç. Dr. Emre Salabaş, “Böbrek taşını üstte anlattığımız diyet, ömür usulü ve sıvı alımıyla azaltabiliriz. Halk ortasında böbrek taşı erimesi diye bilinen genelikle küçük taşların resen fark edilmeden düşmesi prensibine dayanır. Fakat taş düşürmüş, taş kırdırmış yada bunun için ameliyat olmuş şahıslarda özel taş tahlilleri ve genetik analizilere bireye özel tedaviler önerilebilir” dedi. Taş tipi ve kişinin metabolik değerlendirmesini bilmeden, genel geçer tekliflerde bulunmak, taş oluşumunu azaltacağı yerde artırabileceğini yada öteki kasvetlere sebep olabileceğini ileten Doç. Dr. Salabaş, “Ayrıca böbrekte, idrar yollarında tıkanıklığa ve iltihaba sebep olan taşların farkedilmesi ve müdahele gerekliyse yapılması hayati kıymet taşır. Gelişen teknoloji ile böbrek içindeki taşlara fiberoptik görüntüleme yolları ve lazer teknolojisiyle müdahele edilebiliyor” diye konuştu.
