Yaşamak istedi, bedeli insanlık kabahati oldu! Kanlı organ nakli kâbusu: ‘Bilmiyordum’
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Almanya’da yaşayan Sabine Fischer-Kugler, hayatı boyunca çeşitli sıhhat problemleriyle çaba etmişti. Hayatına devam edebilmesi için bir böbreğe muhtaçlığı vardı, tabipler uygun bir donör bulduktan sonra genç bayanı ameliyata aldı ve Sabine Fischer-Kugler sıhhatine kavuştu. Lakin bu onun son ameliyatı olmayacaktı. Birinci naklinin akabinde uzunca bir müddet sağlıklı bir formda hayatına devam etti ama rutin denetimlerinden birinde sıhhat sıkıntılarının geri geldiğini öğrendi. Bu defa nakil bekleyen sayısız insanın ortasına ismi yazıldı, bu bekleyiş aylarını ya da yıllarını alabilirdi. İçindeki yaşama dileği onu Almanya sonlarının ötesine sürükledi. Günlerce araştırdı, forumlarda yazılanları okudu, kontaklar kurdu. Umutla, çaresizlik ortasında gidip gelirken yolu Kenya’daki tartışmalı bir klinikle kesişti: Medlead Kliniği. Kendine uygun bir böbrek bulma ümidiyle aradığı deva tünelinin sonu bir insanlık kabahatine, ahlakın en uç sonlarına dayanıyordu. Pekala, bu nasıl mümkün olmuştu?
TEK BİR TUŞLA BÖBREK ALIP SATIYORLAR
16 yaşında böbrekleri iflas eden Sabine Fischer-Kugler 5 yıl süren bir bekleyişin akabinde kendisine uygun bulunan bir donör sayesinde yeni bir böbreğe kavuştu. 20’li yaşlarında evlendi ve bir erkek çocuğu dünyaya getirdi. Çocuğu ve eşiyle huzurlu bir hayatı olan Fischer-Kugler orta yaşlara geldiğinde böbreği tekrar düşünce yarattı. Başta eşi ve oğlu böbreğini vermek istese de ikisinin de böbreği Fischer-Kugler ile uyumlu olmadı. Fischer-Kugler yaşamak istiyordu fakat bu kere beklemek için vakti yoktu. İnternette Medlead ismindeki bir şirketle karşılaştı, bu şirketle çabucak yazışmaya başladı. Şirketin internet sitesinde 4 ila 6 hafta içinde yeni bir böbreğe sahip olmanın mümkün olduğunu anlatan bir slogan vardı. Site hayli profesyonel bir biçimde dizayn edilmişti. Ancak her bakımdan karanlık bir hizmet veriyordu. Üstelik sistemin arkasında, geçmişinde organ kaçakçılığı ve kara para aklama suçlamaları bulunan Robert Shpolansky üzere isimler yer alıyordu.
Medlead şirketinden hizmet almak isteyen birinin sadece WhatsApp görüşmesi yapması gerekiyor, bu görüşmelerin sonunda kendisine uygun bir böbrek bulunuyordu. Sabine Fischer-Kugler de bu yolları izledi. Sitede yer alan bağlantı formunu doldurdu ve gönderdi. Kısa bir mühlet sonra Alexander isimli kişi onunla irtibata geçti. İsimden diğer hiçbir bilgisi bulunmayan Alexander, uçuş, otel konaklaması, hastane ve nakil içeren bilgilerin olduğu Medlead’in paket tekliflerini sundu. Alexander aracılığıyla sunulan pakette şayet birinci böbrek işe yaramazsa ikinci bir böbrek de gönderileceğinin bilgisi verildi. Sabine Fischer-Kugler kim olduğunu bilmediği şahıslarla irtibata geçip bilgilerini verip güya bir eşya satın alır üzere kendisine uygun bir böbrek satın almaya karar verdi lakin tasaları vardı. Dolandırılıyor ya da bir cürüm işliyor olabilirdi. İşinde yeterli olan Alexander, Fischer-Kugler’e Kenya’da nakillerini tamamlamış Almanya’dan gelen hastaların telefon numaralarını verdi. Onları aradı, başarılı operasyon öykülerini dinledi ve sonunda büsbütün ikna oldu. Ödemenin bağışçıya değil, sırf aracı şirkete yapılıyor olması ve ek masrafların çıkarılmıyor olması genç bayan için başka bir cazibe konusuydu.
Alman Transplantasyon Maddesi’nin 18. unsuru yalnızca organ ticaretini yasaklamakla kalmıyor, tıpkı vakitte hastaların organ satın almasını da yasaklıyordu. Ferdi olaylarda alıcıların ve bağışçıların cezalandırılmayabileceğini öğrenen Fischer-Kugler Medlead’in Polonya adresini araştırdı lakin bir ofis binasına benzeyen hiçbir şey bulamadı. Lakin derin bir araştırma yapmak o an için aklına gelmedi. Şayet biraz daha araştırma yapsaydı şirketin kurucularından birinin uzunca bir müddet organ kaçakçılığından yargılanan Robert Shpolansky olduğunu görebilirdi.
BİR BÖBREK KAÇ PARA EDİYOR?
Sabine Fischer-Kugler gerekli mutabakatları imzaladıktan sonra Kafkasya’dan Kenya’ya gidip böbreğini vermiş ve cebine doldurduğu parayla ülkesine geri dönmüş genç bir bireyden aldığı böbrek sonucu eski sıhhatine kavuştu. Böbreğini veren kişinin ne ismi ne de yaşını içeren hiçbir bilgi yoktu, kişinin kim olduğu bile bilinmiyordu. Bu, sistemin en katı kurallarından biriydi zira sağlıklı bir böbreğe sahip olmak isteyen kişi ne kadar çok az şey bilirse vicdanı o kadar rahat edebilirdi(!)
Sabine Fischer-Kugler bulduğu böbreğin kendisine nakledilmesinden sonra eski sıhhatine kavuştu. Lakin bu organ nakli basının dikkatini çekti. Alman kamu yayın kuruluşu ZDF ve Deutsche Well organın izini sürmek için İsrail’den bir araştırma grubuyla aylar boyunca bir ortaya geldi. Polonya’da kayıtlı bir adres üzerinden sürülen iz Kenya’nın Eldoret kentindeki kliniğe, şu anda memleketler arası ve görünüşte cürüm teşkil eden bir böbrek ticaretinin merkezine kadar uzandı. Araştırmalar Almanya’daki hastaların Azerbaycan üzere Kafkas ülkelerindeki bağışçılarla bir biçimde irtibat kurduklarını ortaya çıkardı. Batılı müşteriler birkaç bin euro karşılığında hiç tanımadıkları, ortalarında hiçbir bağ olmayan insanların organlarını satın alabiliyordu. Üstelik organlar gözlerden uzakta değil, tersine aleni bir formda Kenya’da internet sitelerinde satışa çıkarılıyordu.
Başlarda sadece Kenya’da yaşayan fakir bireylerin organlarını bağışladığı bu kuruluş vakitle milletlerarası bir pazara açıldı. Dünyanın fakir ülkelerinden beşerler bu kuruluşlara gelerek organlarını satıyor ve istedikleri paranın bir kısmı ya alabiliyor ya da alamıyordu. Üstelik organ bağışı yapan bu bireylerin birçok hayatlarına sağlıklı bir biçimde devam edemeyecek kadar makus koşullarda ameliyat ediliyordu. Medlead liderini ve onun kuşkulu hata ortağı Boris Wolfman’ı araştıran takım bu kuruluşun milletlerarası seviyede çok güçlü destekleyicilerinin olduğunu gördü.
‘KANIT YETERSİZ’ DEDİLER
Gerekli süreçlerin akabinde Aralık 2023’te kliniği incelemek için birkaç gün harcayan bir uzman takım kuruldu. Takımın bir üyesi resmi adresi Polonya’da olan fakat Kenya’da hizmet veren kliniğe gitti. Takımdan bireyler kliniğe ayak bastıkları anda orada çalışanların adeta kollarını açmış bir biçimde onları beklediklerini, belgeleri incelemelerine açık yüreklilikle istek gösterdiklerini söyledi. Yönetim ve hekimler hiçbir şeyi saklamaya bile çalışmamış, orada olup bitenlerden adeta gurur duyar üzere davrandıklarını iletti. Müfettişler kısa müddette bir dizi tutarsızlıkla karşılaştı. Derlenen rapor hiçbir vakit yayınlanmadı. Ancak DER SPIEGEL, ZDF ve Deutsche Welle bu raporun bir kopyasına ulaştı. Raporda organ kaçakçılığına işaret eden kuşkulu faaliyetlerden, kanser hastaları ve yaşlılar için çok riskli nakillerden kelam ediliyordu. Yeniden de müfettişler raporda ‘kanıt yetersizliği’ olduğu sonucuna varmış ve Nairobi’deki Sıhhat Bakanlığı’nın bir polis soruşturması başlatmasını ve hastanede takip kontrolü yapılmasını önermişti.
‘BAZI SİYASETÇİLER DOLAYLI DAYANAK VERİYOR’ İDDİASI
O vakitten bu yana bir yıldan fazla vakit geçti. Kenya, 135’ten fazla tıp topluluğu ve hükümet kurumu tarafından tanınan 2008 İstanbul Bildirgesi’nin imzacıları ortasında olmasına karşın hiçbir sonuca varılamadı. Uluslararası Nefroloji Derneği ve Transplant Derneği tarafından başlatılan bildirgenin hedefi, herkesin nerede yaşadığına bakılmaksızın, etik olmayan ve sömürücü uygulamalara güvenmeden nakilden faydalanmasını sağlamak için tıbbi uzmanlara ve siyaset yapıcılara etik rehberlik ve dayanak sağlamaktı. Lakin Kenya hükümetinin bu husustan haberdar olmasına karşın gerekli tedbirleri almakta çekimser kaldığı söylendi. Yapılan araştırmalara nazaran Kenya’daki kimi siyasetçilerin bile bu sisteme dolaylı yoldan takviye verdiği düşünülüyor.
Uluslararası organ örgütünün ipliği pazara çıkınca basından bireyler Sabine Fischer-Kugler’in de kapısını çaldı ve süreci anlatmasını istediler. Sabine Fischer-Kugler sıhhatine kavuşmuş olmanın memnunluk verici olduğunu fakat bundan ötürü içinin çok da rahat olmadığını gösteren açıklamalarda bulundu. Hayatını geri kazanmak için diğer bir çıkış yolu görmediği ve bunun için her şeyi yapabileceğini söyleyen genç bayan bir bakıma, bunun bencilce olduğunu kabul ediyordu lakin bir yandan da sıhhatine kavuşmuş olmanın verdiği memnunluğu da gizleyemiyordu. Kenya’dan böbrek aldığı herkes tarafından bilinen genç bayanı yaşadığı bölgedeki klinikler reddetti. Hiçbir klinik onun denetimlerini yapmak istemezken naklini yapan hekimin takibini yapmaya devam ettiği bilgisini verdi.
Kenya’da kuvvetli hayat şartlarına sahip, fakirlikle çaba eden genç ve sağlıklı insanların düşürüldüğü bu tuzak dünyanın dört bir yanından insanı içine çekti. Para kazanmak için organlarını satmaktan daha düzgün bir seçeneği olmadığına inandırılan bu sistemin bir bulaşıcı hastalık üzere süratle yayıldığı biliniyor.
